Rằm tháng Giêng là ngày mà trăng sáng và to nhất trong năm, đồng thời cũng là ngày mà người dân cầu ước mọi đều tốt đẹp cho một năm mới. Nhắc đến Rằm tháng Giêng chắc hẳn bạn sẽ hình dung ra sự rộn ràng, nô nức của các lễ hội và lòng người lúc này cũng hướng về cõi tâm linh trong những ngày đầu năm. Không chỉ riêng Việt Nam mà ở các quốc gia Châu Á đang sử dụng lịch âm, Rằm tháng Giêng cũng là một trong những ngày lễ rất quan trọng. Trong đó có Hàn Quốc. Hôm nay hãy cùng NEWSKY tìm hiểu về những hoạt động của người dân xứ sở kim chi trong ngày lễ đặc biệt này nhé!
Jeongwol Daeboreum (정월 대보름) hay Daeboreum (대보름) là ngày Rằm tháng Giêng ở Hàn Quốc, thường rơi vào ngày 15 của tháng đầu tiên theo âm lịch. Nó còn được gọi là Ogiil (오기일), theo tiếng Hán là lễ Thượng Nguyên (상원/上元). Người ta lấy theo tục xưa của Đạo giáo bao gồm “tam nguyên”: Rằm tháng Giêng gọi là “thượng nguyên” (상원/上元), Rằm tháng Bảy gọi là “trung nguyên” (중원/中元), Rằm tháng Mười gọi là “hạ nguyên” (하원/下元). Vào ngày 14 âm lịch, một ngày trước Rằm tháng Giêng, nhiều nơi còn tổ chức các phong tục liên quan đến vận may trong năm mới.
Vào đúng ngày này, người Hàn thường sẽ dậy sớm và ăn các loại hạt hay quả có vỏ cứng như lạc, quả óc chó, hạt ngân hạnh, hay hạt dẻ… Những món ăn đặc trưng vào ngày rằm tháng Giêng là ‘’Bu-reom’’ (부럼 – các loại hạt), o-gok-bab (오곡밥 – cơm ngũ cốc), Yak-bab (악밥 – xôi), na-mul (나물 – rau trộn), các loại rau, Boksam… Món 오곡밥 (cơm ngũ cốc) sử dụng các loại ngũ cốc tiêu biểu như gạo nếp, lạc, đậu đỏ, đậu đỏ, đậu xanh, kê, hạt dẻ, hạt cây ngân hạnh… Năm loại hạt tượng trưng cho ngũ hành: Kim, Mộc, Thủy, Hỏa, Thổ với mong ước nhận được sinh khí của ngũ hành để lục phủ ngũ tạng đạt được sự cân bằng.
Trước đây do điều kiện sống còn khó khăn, thiếu thốn cái ăn nên không đủ chất dinh dưỡng khiến cho da dẻ dễ bị nổi mụn nhọt, người ta cho rằng trong các loại hạt và quả trên có chứa chất có thể ngăn ngừa tình trạng trên rất tốt và yếu tố dinh dưỡng được phân tích là tốt hơn gạo rất nhiều lần. Chính vì thế vào ngày Rằm tháng Giêng mà cho trẻ em ăn những loại này thì cả năm sẽ không mắc bệnh ngoài da. Vào đêm 14 hoặc giữa đêm Rằm, người Hàn Quốc thường ngắm trăng và cầu những điều tốt đẹp cho cả năm và họ tin rằng những điều ước cầu vào ngày đó sẽ trở thành thực hiện.
Còn đối với riêng người nông dân thì ngày Rằm tháng Giêng còn có ý nghĩa đặc biệt hơn, là một ngày lễ cầu cho cả năm mùa màng bội thu. Người Hàn có một phong tục được gọi là Tục đón trăng (Dal-maji – 달맞이), có nơi ghi chép rằng ngày xưa người ta thường hay uống rượu và ban đêm sẽ leo lên núi hoặc tới những nơi cao để ngắm trăng khi nó mọc lên vào ngày Rằm tháng Giêng. Ở đó họ vừa cầu nguyện cho điều ước thành hiện thực và cũng vừa dự đoán cho mùa màng trong năm. Hay nói cách khác, nếu ánh trăng trắng thì năm nay sẽ mưa nhiều, nếu trăng có màu đỏ thì cả năm sẽ hạn hán, nếu trăng sáng rõ thì mùa màng sẽ bội thu và ngược lại âm u thì mùa màng thất bát.
Ngoài ra, còn có rất nhiều cách để người ta có thể dự đoán được mùa màng. Cũng như ở Việt Nam, ở Hàn Quốc bò là tài sản rất quan trọng trong nông nghiệp, vào ngày Rằm tháng Giêng người Hàn thường cho bò ăn thêm một bữa ăn có trộn cơm ngũ cốc vào thức ăn của chúng. Người ta tin rằng nếu bò ăn gạo trước thì năm đó lúa sẽ được mùa, nếu bò ăn đỗ trước thì năm đó đỗ sẽ được mùa. Hay vào sáng sớm ngày Rằm, họ cũng sẽ nghe và đếm tiếng gà gáy. Nếu số lần gáy mà ít thì năm đó mất mùa, còn nếu gà gáy trên 10 lần thì năm đó chắc chắn sẽ bội thu.
Về mặt ý nghĩa tượng trưng thì ngày Rằm tháng Giêng còn là ngày lễ mang “tính âm’’ theo âm dương khi mặt trăng, phụ nữ và đất đều mang thuộc tính âm. Mặt trăng được coi là nữ thần của nước nên ngày Rằm tháng Giêng có quan hệ mật thiết với văn hóa nông nghiệp. Việc xem mặt trăng và đất là nữ tính được truyền lại từ quan niệm về khả năng sinh sản của thần địa mẫu từ xa xưa. Ánh sáng của trăng Rằm tháng Giêng còn tượng trưng cho sự sáng sủa xua đi cái tối tăm, bệnh tật và tai ương. Người Hàn Quốc còn có câu tục ngữ 설은 질어야 좋고 보름은 밝아야 좋다 tức là vào ngày Tết tuyết rơi nhiều mới tốt còn ngày Rằm tháng Giêng thì trăng phải sáng mới tốt.
Vào ngày Rằm tháng giêng ở Hàn Quốc cũng có nhiều nghi lễ được diễn ra. Hai tuần đầu tiên của tháng Giêng là khoảng thời gian nhiều phong tục tập quán truyền thống được thực hiện nhất trong năm, như cầu nguyện một năm mới mùa màng bội thu và sức khỏe cho các thành viên trong gia đình. Các trò chơi trong dịp Rằm tháng Giêng cũng rất phong phú, ví như trò thả diều Yeonnalligi (연날리기). Trong Tam quốc sử ký có ghi chép rằng, tướng quân Kim Yu-shin (김유신) của vương triều Silla (năm 57 TCN – thế kỷ thứ X) đã thả diều có mồi lửa lên bầu trời đêm, khơi dậy nhuệ khí chiến đấu cho quân sĩ. Ngoài ra, cũng có khá nhiều sử sách viết về việc thả diều cho mục đích quân sự. Trên thực tế, ở Hàn Quốc xưa kia, thả diều là một trong những trò chơi của trẻ em vào mùa đông. Có những đứa trẻ hiếu thắng còn ngâm dây diều vào cháo để cắt đứt dây diều của đối phương khi đấu diều trên không trung. Thường thì người Hàn Quốc chỉ chơi trò thả diều tới ngày Rằm tháng Giêng, vào ngày thả diều cuối cùng, người ta sẽ cắt đứt dây diều với ý nghĩa cánh diều sẽ mang đi mọi rủi ro bệnh tật của một năm. Ngoài ra tùy theo vùng miền mà người ta còn chơi các trò chơi truyền thống như “Đuổi nóng bức’’ (bán đi cái nóng cho người khác trước khi trăng Rằm mọc lên), ngắm trăng, “đạp cầu’’ (giúp cho chân khỏe),…
Người Hàn Quốc có quan niệm ngày Rằm tháng Giêng liên quan đến con số 9 rất đặc biệt. Trước đây và ngay bây giờ vẫn còn nhiều người Hàn có thói quan làm việc liên quan đến số 9 vào trước hoặc chính ngày Rằm tháng Giêng. Ví dụ người ta tin rằng học sinh viết một chữ 9 lần hay viết 9 dòng chữ thì sẽ học hành chăm chỉ suốt cả năm. Và cũng có những kiêng kị như hạn chế tối đa việc phải đem ngũ cốc lương thực ra khỏi nhà. Dù có cần tiêu tiền thì cũng cố gắng tiêu trước ngày này.
Qua những thông tin trên, ta có thể thấy rằng Rằm tháng Giêng là một ngày tết cực kỳ quan trọng với người Hàn, đặc biệt là người nông dân muốn gửi gắm những mong muốn, ước mơ về một năm ấm no, hạnh phúc.
